Cognitieve belasting in onderwijsontwikkeling

witregel

Perpetual launch mode
Scholen zijn continu bezig met ontwikkelen en de ontwikkelingen, al dan niet evidence informed, volgen elkaar in hoog tempo op. Scholen staan, zoals dat heet, in ‘perpetual launch mode’.
Elk jaar worden er ook evenzoveel gelanceerde ontwikkelingen weer beëindigd omdat ze niet voldoen aan de verwachtingen die men had toen ze een paar jaar eerder werden opgestart.

Dit komen en gaan van ontwikkelingen kan m.i. als volgt verklaard worden:

 1. Ontwikkelen, professionele ontwikkeling, is niet hetzelfde als professioneel leren. Ontwikkelen richt zich op (nieuwe) kennis gebruiken om een aanwijsbare verandering in de school te realiseren.
Professioneel leren daarentegen richt zich op een verandering in de mensen betrokken bij de ontwikkeling: nieuwe kennis wordt geleerd, verbindt zich met aanwezige kennis en wordt vertaald naar de context van de school.
Professioneel leren vinden we over het algemeen moeilijker dan professioneel ontwikkelen^[1];

2. Op zoek naar cognitief gemak kiest ons brein onbewust voor de weg die zo min mogelijk mentale energie kost. Het is daarom dat we in scholen vaak ontwikkelen verkiezen boven leren;

3. Professioneel leren is een belangrijk onderdeel van succesvol ontwikkelen en een voorwaarde voor kwaliteit.

Samengevat houdt dit in dat de ontwikkelingen waar wij aan werken niet de kwaliteit opleveren die wij verwachten omdat we vaak onbewust, aangestuurd door ons brein, het component professioneel leren weglaten.

witregel

‘The human brain
is far better programmed for survival,
than it is for learning.’
(Willingham)

witregel

Leerhindernissen
Houd jij je bezig met onderwijsontwikkeling in de school dan is het aan te raden om je te verdiepen in hoe onze breinen ons wegsturen van leren. In dit blog en in dit blog schrijf ik over cognitieve hindernissen, zogenaamde biases, die er voor zorgen dat mensen te weinig investeren in de ontwikkeling van eigen professionele kennis.

Het is echter ook verstandig om, naast het omzeilen van deze hindernissen, rekening te houden met de cognitieve belastbaarheid van de personen in de school die betrokken zijn bij de ontwikkelingen.

witregel

Hoe leren werkt
In het kort: leren houdt in dat informatie (informatieprikkels), via ons zintuigelijk geheugen en door het werkgeheugen, een permanente plek krijgt in het lange termijn geheugen.

Nieuwe informatie verbindt zich in het LTG met al aanwezige informatie en verandert daardoor de kennisstructuur. Er ontstaan zogeheten kennisschema’s. Uitgebreide kennisschema’s leiden tot een dieper begrip en dat begrip vereenvoudigt weer het opnemen van nieuwe informatie.

Het werkgeheugen heeft een beperkte capaciteit. Bij overbelasting van het werkgeheugen (er zijn teveel informatieprikkels, de informatie is nieuw en daardoor ‘zwaar’ of de werkvorm is niet passend) wordt bepaalde informatie niet of niet goed verwerkt en daardoor niet (goed) doorgeven aan het lange termijngeheugen. Zeker wanneer dit vaker gebeurt, en er worden geen of te weinig momenten georganiseerd waarop de informatie opnieuw of op andere manieren wordt aangeboden, zal cognitieve overbelasting een impact hebben op het begrip en leren van personen in de school en daarmee op de kwaliteit van de ontwikkeling. 

witregel

Doe niet alles tegelijk
Door informatie gedoseerd aan te bieden verminder je de belasting. Je dient dan ook, net zoals bij een weldoordacht leerplan voor studenten, een compleet ontwerp te maken voor je ontwikkeling, waarin je nadenkt over de volgorde en de spreiding van informatie. Houd in dit ontwerp rekening met het feit dat nieuwe informatie, nieuwe kennis, ‘zwaarder’ weegt. Zo is het aan te raden om bijvoorbeeld op een studiedag het te houden bij het voor iedereen nieuwe onderwerp en is het beter als de organisatie niet ook nog andere onderwerpen op het programma zet.

“Change is taking small steps,
an inch wide, a mile deep”
(Fullan)

Doseren is makkelijker gezegd dan gedaan: in scholen wordt er, zoals ik in de inleiding ook al schrijf, vaak aan veel ontwikkelingen tegelijk gewerkt.

witregel

‘In schools, in professional development,
it’s often more about activity
than it is about learning.‘
(Katz)

Het advies is om in de school aan niet meer dan twee ontwikkelingen of twee doelen tegelijk te werken. Zo voorkom je dat, door de hoeveelheid aan informatie of de verscheidenheid aan onderwerpen, informatie niet, te weinig of verkeerd wordt opgenomen waardoor de ontwikkelingen enorm vertragen of zelfs stagneren. Want als personen het begrip of het overzicht kwijtraken kan het gebeuren dat zij afhaken.

witregel

‘Heb je één of twee doelen dan behaal je die vrijwel zeker,
heb je drie tot vijf doelen dan behaal je slechts één doel,
heb je meer dan vijf doelen dan behaal je er nul.’
(Katz)

witregel

The psychology of small wins
Het is belangrijk om het proces van leren en ontwikkelen zo in te richten dat er al vrij snel kleine resultaten wordt geboekt. In zijn boek The Power of Habits gebruikt Charles Duhigg de term ‘small wins’ om te verwijzen naar bescheiden gedragsveranderingen die een kettingreactie van meer en betere veranderingen kunnen veroorzaken. The psychology of small wins is een tweede argument om niet teveel tegelijk te doen; want werk je, in beperkte tijd, tegelijk aan veel ontwikkelingen dan ontstaan pas laat in alle processen de eerste resultaten.

witregel

Samenhang
Naast het doseren van informatie is het ook belangrijk om te investeren in het verbinden van informatie. Als koppelingen al van te voren worden aangebracht hoeft het geheugen dit niet meer te doen. Informatie die verband houdt met elkaar wordt als  ‘lichter’ ervaren en makkelijker verwerkt door het werkgeheugen.
Het verduidelijken van de samenhang tussen informatie wordt wel eens overgeslagen en dat kan komen omdat personen die de ontwikkeling leiden last kunnen hebben van de vloek van kennis: zij weten, omdat zij regelmatig met elkaar spreken over de ontwikkelingen, hoe alles verband houdt met elkaar. Zij werken aan het grote plaatje, herhalen frequent de informatie en hebben daardoor ook de tijd gehad om een dieper begrip van de informatie te ontwikkelen. Collega’s buiten het ontwikkelteam hebben dit dieper begrip nog niet kunnen ontwikkelen. Het is daarom belangrijk om het tempo af te stemmen en activiteiten te organiseren die er voor zorgen dat de rest van het team ook een proces van leren doormaakt wat leidt tot een dieper begrip.
Om goed te kunnen afstemmen dient er regelmatig in het team gecheckt te worden of iedereen het begrijpt en moeten eventuele misvattingen, ontstaan door obstakels in het leerproces, tijdig worden opgespoord.

Workload
Als laatste is het goed om te beseffen dat mensen die werken in het onderwijs dagelijks te maken hebben met de verwerking van grote hoeveelheden informatie. Regelmatig eindigt een leraar zijn werkdag met een ‘vol hoofd’.
Ook de dagelijkse gang van zaken in een school kan een impact hebben op de kwaliteit van het leren van het team. Workload is niet hetzelfde als cognitive load maar workload kan wel een impact hebben op de opname van kennis.
Het is verstandig om hier oog voor te hebben en, waar mogelijk, hier ook op te sturen. Zo kan bijvoorbeeld een goede set schoolregels bijdragen aan goed klassenmanagement en zo een positieve invloed uitoefenen op de workload van leerkrachten. Op die manier ondersteun je indirect het leren van de leerkrachten en daarmee het succes van de ontwikkeling.

witregel

witregel

[1] – Intentional Interruption – Steven Katz, Lisa Ain Dack (2013)
– Quality Implementation: Leveraging Collective Efficacy to Make “What Works” Actually Work – Jenni Anne Marie Donohoo, Steven Katz 
–Activerende werkvormen? Niet altijd! – Karin de Galan (2015)
–Working Memory: A Complete Guide to How Your Brain Processes Information, Thinks and Learns – Scott Hyoung (2019)
–Making sense of cognitive science and education – Efrat Furst
-The Amazing Power of “Small Wins – Megg Sellg (2012)

-Cognitive load theory and aging: Effects of worked examples on training efficiency – Van Gerven, Paas, Van Merrienboer, Schmiddt – 2002