Als mens zijn we niet gemaakt om te denken. Denken kost energie en daarom gaan wij dit onbewust zoveel mogelijk uit de weg. Liever gaan we aan de slag.
Hierdoor gaan we vaak snel over tot het organiseren van dingen.
Ook in het onderwijs.

Ik gebruik regelmatig de term lerende houding. Maar wat is precies een lerende houding? Daarover gaat deze blog.

Een voorbeeld: een middelbare school wil zijn leerlingen leren plannen en wil daarom voor alle leerlingen een planner aanschaffen. Waarschijnlijk wordt er eerst een kleine werkgroep gevormd; diverse planners worden bekeken en beoordeeld en uiteindelijk wordt er eentje uitgekozen. De planners worden vervolgens besteld. Drie weken nadat de leden van de werkgroep bij elkaar zijn gekomen zijn de planners binnen. In diezelfde week krijgen de mentoren via een e-mail de opdracht om de planners de daaropvolgende week uit te delen aan hun leerlingen, samen met de opdracht om leerlingen die moeite hebben met plannen hulp aan te bieden. Ouders krijgen nog een bericht dat de planners zijn uitgedeeld, samen met enkele tips over thuis helpen met plannen, en daarmee is het doel bereikt.
Als jij nu denkt: dat hebben ze snel en zorgvuldig gedaan en wat goed dat ze de ouders ook betrekken, heb je gelijk. Maar hoe zit het met het gestelde doel: hebben alle leerlingen geleerd hoe zij moeten plannen? Misschien was je het zelf ook uit het oog verloren, maar het doel dat deze school had gesteld was dat hun leerlingen, alle leerlingen dus, zouden leren plannen. Alle leerlingen hebben een planner gekregen, maar kunnen ze nu ook allemaal plannen?

We worden vaak zo in beslag genomen door het organiseren van dingen, een handje geholpen door ons brein dat ons wegleidt van denken, dat we vergeten om een lerende houding aan te nemen en doelgericht te werk te gaan; wat heeft de activiteit opgeleverd, waar staan we ten opzichte van ons doel en wat wordt, nu we dit weten, de volgende stap?

Maar hoe gaan we hier mee om, als we telkens onbewust het denken uit de weg gaan?
Alleen door bewust in te zetten op denken en leren voorkom je dat organiseren het doel wordt. Wat goed werkt is een vorm of structuur inbouwen die je dwingt om te meten en te controleren. PDCA is een goed voorbeeld, maar er zijn ook andere systemen die je kan gebruiken. Belangrijk is wel dat het doel ook in het systeem wordt opgenomen; Goal, Plan, Do, Check en Act. In de afbeelding hieronder wordt dit mooi weergegeven met behulp van de vlag op de top.

witregel

In de klas
Ook in de klas bestaat het risico dat het organiseren en inzetten van een lesactiviteit of een werkvorm het doel wordt. In het traject waarin ik collega’s begeleid gebruik ik daarom onderstaand stappenplan. Stap 1, zo is mijn ervaring, wordt nog vaak overgeslagen. Als begeleider vraag ik daarom constant: “Wat is je doel en hoe ben je van plan dat te gaan bereiken?” Het doel en de didactiek om dat doel te bereiken staan continu centraal en bepalen je didactische strategie.

witregel

Tot slot
Het goed beschrijven van wat je wilt bereiken met de stappen die je van plan bent te gaan maken is belangrijk. Maak het concreet;
Niet: De leerlingen zijn gemotiveerd tijdens de instructie.
Wel: Tijdens mijn instructie doet iedereen actief mee. Iedereen zit rechtop en kijkt naar mij en het bord. Alle leerlingen geven serieuze antwoorden op mijn vragen en ze zijn niet met anderen dingen bezig.
Door op deze manier na te denken over wat je wilt bereiken, en hoe je dit gaat bereiken, bereid je jezelf goed voor.

Maar… hoe goed je voorbereiding ook is, een les zal nooit precies lopen zoals van tevoren bedacht. De ‘accordeon’-aanpak van Pedro De Bruyckere is dan een goede tip.

witregel

witregel

Kenmerken van een lerende houding

• Nieuwsgierig zijn / Willen weten / Je dingen afvragen
• Een open houding / Op zoek naar eigen vooronderstellingen / Oordeel kunnen uitstellen
• Kritisch zijn: is het wel zo? / Zaken in twijfel trekken
• Willen begrijpen / Tot inzicht willen komen / Willen doorgronden
• Bereid zijn tot perspectiefwisseling
• Distantie nemen van routines / Vraagtekens bij het vanzelfsprekende / Gebaande paden durven verlaten /
• Gerichtheid op bronnen / Willen voortbouwen op eerdere opvattingen en ideeën
• Gerichtheid op zeker weten / Goede bronnen willen gebruiken / Nauwkeurig willen zijn
• Willen delen met anderen / Onderdeel willen zijn van leergemeenschappen

Bron: Artikel TIJDSCHRIFT VOOR LERARENOPLEIDERS (VELON / VELOV), 33(3) 2012 Marjon Bruggink & Frits Harinck, Hogeschool Windesheim

witregel

witregel

Luistertip: De Llearn Podcast over het boek van ‘Why Students don’t like school’ van Daniel Willingham. Klik hier voor de link.

witregel