Erkennen dat kennis over een bepaald onderwerp ontbreekt is belangrijk voor de kwaliteit van je onderwijs.

Het lezen van het boek De School als Werkplaats heeft mij doen besluiten om afgelopen schooljaar de masterclass over kwaliteitszorg en de kwaliteitsaanpak Enigma te volgen. Met het inzetten van expert-leerkrachten werken Eva Naaijkens en Martin Bootsma, schoolleiders van de Alan Turingschool, aan kwaliteit in hun school.

Ambitiekaarten en kwaliteitskaarten
De Enigma aanpak werkt met zogeheten ambitie- en kwaliteitskaarten. Deze documenten beschrijven de grote doelen van de school en de onderdelen van de plannen om deze doelen of ambities waar te maken. Ambities zijn van de school, dus daar is iedereen verantwoordelijk voor. Maar voor de kwaliteit van de afzonderlijke onderdelen worden individuele werknemers verantwoordelijk gemaakt: de personen in de school die expert zijn op het gebied van het onderdeel. 

Kwaliteitskaart Orde houden

De keuze om een expert verantwoordelijk te maken is om meerdere reden slim. Zo werkt het gedeeld leiderschap in de hand. Maar, en daar wil ik met dit blog kort aandacht voor vragen, het werken met kwaliteitskaarten werkt nog iets anders in de hand: het maakt het ontbreken van kennis in de school zichtbaar. 

Open up to not knowing
Als mensen gaan we onbewust het dieper denken zoveel mogelijk uit de weg; nadenken kost ons brein kostbare energie, dus waar het kan zal het diep denken proberen te omzeilen. ^[1] Het is daarom dat we veel liever aan de slag gaan. Daarom, en omdat we het gevoel hebben dat we ons pas echt nuttig maken als we iets organiseren. Daardoor trappen we vaker dan we zelf in de gaten hebben in mentale valkuilen, zogenaamde cognitieve denkfouten. ^[2] Dit struikelen gebeurt zonder dat we het zelf in de gaten hebben. 

Let maar eens op in een overleg waar het bedenken van een aanpak voor een uitdaging op de agenda staat: waarschijnlijk zal iedereen meteen met activiteiten komen. (‘We kunnen dit doen. We kunnen dat doen.’) Terwijl het veel beter is om je af te vragen: wat moeten wij weten, welke kennis en informatie hebben wij nodig, om deze uitdaging aan te gaan?

Het overconfidence effect is een cognitieve denkfout die er voor zorgt dat wij onbewust ervan uitgaan de juiste kennis bezitten.

Op het moment dat je een kwaliteitskaart gaat schrijven, volgens het format van Naaijkens en Bootsma, moet je als school jezelf ook automatisch de vraag stellen: hebben wij iemand in de school die voldoende expertise heeft over dit onderwerp. Het is een vorm van kwaliteit organiseren die een lerende houding in de hand werkt.

‘Open up to not knowing.’ 

Leid expert-leraren op
Als de conclusie is dat in de school de expertise over een bepaald onderwerp ontbreekt of niet toereikend is, dan haal je expertise de school in. Houd voor ogen dat het doel is dat er intern een groei van kennis en vaardigheden plaatsvindt. Dit zodat eigen experts uiteindelijk de verantwoordelijkheid voor de kwaliteit kunnen gaan dragen.

Uit: Masterclass kwaliteitsaanpak Enigma.

witregel

witregel

Voetnoten en links
[1] We doordenken te weinig – Over hoe wij dieper denken uit de weg gaan.

[2] Leerhindernissen – Over heuristieken in het onderwijs.

Meer lezen over de Enigma aanpak kan hier.

Geïnteresseerd in mentale valkuilen die voorkomen in de school? Klik hier.